پهنه‌بندی اقلیمی استان کهگیلویه و بویراحمد با استفاده از تحلیل عاملی- خوشه ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری هواشناسی کشاورزی، گروه مهندسی آب، دانشگاه فردوسی مشهد، و کارشناس مرکز تحقیقات هواشناسی کاربردی کهگیلویه و بویراحمد

2 دانشجوی دکتری آب و هواشناسی دانشگاه اصفهان و رئیس گروه تحقیقات مرکز تحقیقات هواشناسی کاربردی کهگیلویه و بویراحمد

3 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد آب و هواشناسی، دانشگاه آزاد واحد نجف آباد

چکیده

    جهت توسعه و پیشرفت هر منطقه، قبل از هر اقدامی باید از اوضاع اقلیمی آن ناحیه، آگاهی و اطلاعات کافی وجود داشته باشد. به طور کلی اقلیم یک منطقه، متوسط وضعیت هوا در آن منطقه است و دسترسی به متوسط وضعیت هوا در یک مکان خاص، نیازمند یک سری آمار و اطلاعات درازمدت هواشناسی است. عوامل جوی و اقلیمی نظیر دما، بارندگی، رطوبت و ... به طور مستقیم در فعالیت‌های انسان تأثیر می‌گذارد. به همین دلیل لازم است تا در برنامه‌ریزی‌های مختلف، نقش پارامترهای جوی به عنوان عاملی موثر در روند اجرایی برنامه‌ها مورد بررسی قرار گیرد.  هدف از این پژوهش، شناسایی مهمترین عناصر اقلیمی تأثیر گذار بر کلیت اقلیم استان کهگیلویه و بویراحمد و تفکیک مکانی ریز پهنه های اقلیمی این استان با بهره‌گیری از روش های آماری چند متغیره و تحلیلهای عاملی و خوشه ای بوده است. در این تحقیق، میانگین سالانه 48 عنصر اقلیمی برای ایستگاه‌های داخل استان کهگیلویه و بویراحمد (یاسوج، دوگنبدان، دهدشت، سی سخت، لیکک، امامزاده جعفر) و همچنین بعضی ایستگاه‌های اطراف منطقه، داده‌های نقطه ای را فراهم آوردند. این ماتریس 48*14 طی یک فرایند میانیابی به ماتریس 48*627 روی سراسر استان تبدیل شد. ماتریس اخیر داده‌های پهنه ای را بدست آورده که از آن به عنوان ورودی یک تحلیل استفاده شد. تحلیل مؤلفه‌های اصلی نشان داد که 48 عنصر اقلیمی استان را با توجه به همبستگی درونی میان آنها، می‌توان در پنج عامل خلاصه کرد. به این ترتیب با تجزیه ماتریس همبستگی، ماتریس االگوی مکانی(ماتریس نمرات مؤلفه‌ها) به ابعاد 48*627 و ماتریس عناصر اقلیمی تلفیقی ( ماتریس بارهای مؤلفه‌ها) به ابعاد 5*48 بدست آمد. نتایج بررسی چهل و هشت عنصر اقلیمی در مقیاس سالانه نشان می‌دهد که اقلیم استان کهگیلویه و بویراحمد حاصل پنج مؤلفه است که به ترتیب اهمیت عبارت‌اند از: 1- مؤلفه دمایی 2- مؤلفه ابری-بادی 3- مؤلفه رطوبت 4- بادی 5- غباری. در نهایت با اعمال تحلیل خوشه‌ای بر روی ماتریس مکانی پنج مؤلفه اصلی، هشت خرده ناحیه اقلیمی در استان کهگیلویه و بویراحمد شناسایی شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Climatic Zoning of Kohgiluyeh & BoyerAhmad Province Using Factor and Cluster Analysis

نویسندگان [English]

  • Hassan Salehi 1
  • zolfaghar rezapoor 2
  • keyvan namjoo 3
1 PhD Student, Ferdowsi University of Mashhad
2 M.Sc. in Climatology, Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Meteorology Bureau
چکیده [English]

The main objective of Climate Zoning is to obtain a simple and also comprehensive framework of climatic elements in a region. Classic or traditional methods that have been pervasive in the past decades are not able to explain the reality of the climate of a geographic area. With the advancement of science and appearance of computer on the field of science studies, as well as the emergence of geographic information systems, applying multivariate methods (factor analysis, principal component analysis, cluster analysis, etc.) has been rampantly used on the zoning of climatic regions in the last two decades. These methods are comprehensive and more accurate than classical methods and also are easily applicable.
After reviewing the principal components analysis on 48 climatic elements, five components that have the most significant role in Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province, had been identified. These factors, in order of importance, are: temperature component, cloud-wind component, moisture component, wind component, and dust component. Between all the climate elements, temperature and cloud-wind factors, with 61% and 19% of total variance respectively, have the major role in determining the climate diversity of the province. So that in the western half of the province, due to lower elevation and proximity to the hot deserts and lack of rainfall, the role of temperature is highlighted. While by moving to the eastern half of the province, the rainfall is increasing significantly. Regional classification of province’s climate from two to eight climate zones, can be considered and help in development decisions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • climate zoning
  • main component analysis
  • Cluster analysis
  • Factor analysis
  • Kohgilouyeh & BoyerAhmad