بررسی تغییرپذیری درون‌سالی تاوایی نسبی در خاورمیانه و مدیترانه شرقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیا دانشگاه خوارزمی تهران

2 دکتری جغرافیا، استاد دانشگاه خوارزمی تهران

3 دکتری جغرافیا، عضو هیأت علمی پژوهشگاه هواشناسی و علوم جوّ تهران، دانشیار پایه 12،

4 دکتری هواشناسی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه هواشناسی و علوم جوّ، دانشیار پایه 20

چکیده

محاسبه و ترسیم الگوهای توزیع تاوایی نسبی در سطوح فشاری مختلف مناسب­ترین روش برای تبیین تغییرات اقلیم سطح زمین با استفاده از تغییرپذیری گردش جوی است. بر این اساس مقادیر روزانه تاوایی نسبی با استفاده از داده های روزانه باد مداری و نصف­النهاری که از مراکز ملی پیش­بینی محیطی و پژوهش­های جوّی آمریکا دریافت شد، در سه تراز فشاری 850، 500 و 300 هکتوپاسکال در منطقه مدیترانه شرقی و خاورمیانه که محدوده­ای تأثیرگذار بر اقلیم ایران است محاسبه شد. جهت بررسی تغییرات درون­سالی، تحلیل مؤلفه­های اصلی به حالت T و با چرخش واریمکس بر روی میانگین 5 روزه تاوایی نسبی در دوره پایه 2010-1981 اجرا شد و برای آشکارسازی تغییرات احتمالی دو دوره 1990-1961 و 2014-1991 نیز مورد بررسی قرار گرفت. در این بررسی دوره تسلط شرایط زمستانه، تابستانه و فصل­های انتقالی در ترازهای مختلف فشاری تعیین شده و نقشه توزیع تاوایی نسبی در هر دوره به روش درون­یابی کریجینگ معمولی ترسیم شد. نتایج حاکی از آن است که در تابستان تاوایی منفی تراز میانی روی ایران تا ترازهای بالا ادامه دارد اما تاوایی مثبت حاصل از کم فشار خلیج­فارس در سطح زمین، در ترازهای بالاتر با تاوایی منفی مهار می­شود. بیشترین تغییرات زمانی و مکانی تاوایی نسبی مربوط به فصل­های انتقالی است. بروز تغییرات زمانی در شرایط فصلی و تغییرات مکانی مراکز  بیشینه و کمینه تاوایی نسبی بیشتر در تراز­های میانی و بالایی مشاهده شد. در این ترازها طول فصل تابستان طولانی­تر شد. فصل گرم در تراز بالایی در دهه های اخیر به سمت افزایش تاوایی منفی پیش رفته­است. فصل­های انتقالی به خصوص فصل پاییز به تدریج کوتاه­تر شده و در تراز بالایی حتی به طور کامل محو شد. در تراز پایینی افزایش تاوایی منفی در غرب دریای خزر و افزایش تاوایی مثبت در شرق آن با تضعیف کم­فشار دریای سیاه و تضعیف پرفشار سیبری هماهنگ است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

On the intra-annual variability of relative vorticity in the Middle East and the Eastern Meditteranean

نویسندگان [English]

  • Azita Amiri 1
  • Bohlol Alijani 2
  • zahra Hejazizadeh 2
  • Ebrahim Fattahi 3
  • Majid Azadi 4
1 PhD. Student of Geoghraphy, Kharazmi University, Tehran
2 PhD. of Geography, Kharazmi University, Professor
3 PhD. of Geography, Atmospheric Science and Meteorological Research center, Associate Professor, grade 12
4 PhD. Meteorology, Atmospheric Science and Meteorological Research center, Associate Professor, grade 20
چکیده [English]

In the upper level (300 hPa) a widespread positive vorticity has seen on the Mediterranean and the Black Sea. In this level, the length of summertime became more than ago from 1990s and the negative vorticity has increased in the recent decades. In the 500 hPa level the positive vorticity intensity on the Cyprus and Turkish area has decreased from 1990s. The cold season in the lower level is finished earlier than middle level because at this time air is warmer than sea but at the middle level the cold period takes longer so in this level cold air mass privates yet. There is an increasing trend of negative vorticity in the west and positive vorticity in the east of the Caspian sea in the cold period of the 850 hPa level that is in agreement with a decreasing of the intensity of Siberian high pressure and a weakening of the Black Sea low pressure system from 1980s.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Relative Vorticity
  • Principal component analysis
  • Middle East
  • Easthern Mediterranean
دوره 1396، شماره 29 - شماره پیاپی 29
نشریه پژوهش‌های اقلیم شناسی | سال هشتم | شماره بیست و نهم و سی ام | بهار و تابستان 1396
اردیبهشت 1396
صفحه 55-71