1
هواشناسی کشاورزی ، کارشناس ارشد ، هواشناسی استان سمنان
2
دانشیار گروه هواشناسی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران
چکیده
خشکسالی پدیده آرام و خسارات زای طبیعت می‌باشد که تمام اقلیم‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.این پدیده خسارتهای فراوانی را بویژه در سالهای اخیر به بخش کشاورزی کشور وارد آورده است و این امر وجود یک سیستم پیش آگاهی و برآورد میزان ریسک ناشی ازخشکسالی کشاورزی را بیش از پیش لازم می سازد. هدف این مطالعه کمّی کردن ریسک خشکسالی کشاورزی و مقایسه آن بر اساس نوع محصول و نوع اقلیم می باشد.جهت دستیابی به این مهم از مفهوم کمّی ریسک که عبارت است از حاصلضرب میزان بلیه درآسیب پذیری استفاده گردیده است.بنابراین در این مطالعه به مقوله ریسک با توجه به هر دو مؤلفه آن یعنی بلیه و آسیب پذیری نگریسته شده است. با توجه به اینکه تأثیر خشکسالی کشاورزی بر اراضی دیم برخلاف اراضی فاریاب ، بطور مستقیم می‌باشد ، 14 منطقه دیم خیز که در گستره کشورمان قرار دارند به عنوان مناطق مطالعاتی انتخاب شدند و اطلاعات هواشناسی این مناطق با پایه آماری 30 ساله استخراج گردید. همچنین گندم و جو که از محصولات استراتژیک می‌باشند به عنوان محصولات مورد مطالعه انتخاب شدند .پس از محاسبه ریسک خشکسالی گندم و جو بر اساس مفهوم کمّی ریسک برای 14 منطقه مورد مطالعاتی ، مقدار ریسک به لحاظ نوع محصول و درجه خشکی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان دادند اول اینکه به جز گرگان، در بقیه مناطق میزان ریسک خشکسالی گندم از ریسک خشکسالی جو بیشتر می باشد.به عبارتی دیگرخطر خشکسالی بر روی جو کمتر از گندم می باشد.در مورد گرگان این امر ناشی از رطوبت بسیار بالای این منطقه می‌باشدو دوم اینکه مقایسه ریسک خشکسالی با درجه خشکی مناطق نشان داد که ریسک خشکسالی کشاورزی در مناطق خشک بیشتر از ریسک خشکسالی کشاورزی در مناطق مرطوب می باشد.
Bazr Afshan,J,1388, Appropriate method for estimating agricultural drought risk assessment , PhD thesis, University of Tehran
Bebahani,M,1387, Agricultural drought risk management for wheat, The third conference of Iran Water Resources Management
Darbandi,S, 1384, The severity of agricultural drought on crop and soil moisture balance and forecast, PhD thesis Azad University, Science and Research Branch of Tehran
Abbaspour,K.1994.Bayesian risk methodology for crop insurance decisions. Agricultural and Forest Meteorology,vol.71.297-317
Doorenbos,J.Kasam,A.1979.Yield response to water.FAO Irrigation and Drainage Papers.No,33.
Gabriel,D. Zare Ernani,M. Lobo,D.2006. Ardity and Drought Index. College ON Soil Physics.ICTP
Kumar,V.1998.An early earning system for agricultural drought in an aried region using limited data.Journal of Aried Enviroments,Vol,40.pp:199-209
Nassiri, M. Koocheki, A. Kamali, G. Shahandeh,H. 2006. Potential impact of climate change on rainfed wheat production in Iran. Archives of Agronomy and Soil Science 52, 113-124.
Nulet,D.Gimbelluca,T.1998.Risk analysis of seasonal agricultural drought on low Pacific Islands.Agricultural and Forest Meteorology,42:229-239.
Quiring,S.Papkryiakou,T.2003.An evaluation of agriculral drought indeces for canadian prairies.Agricultural and Meteorology,1:49-62.
Tsakiris, G. Pangalou, D. and Vangelis, H. 2006. Regional Drought Assessment Based on the Reconnaissance Drought Index (RDI). Water Resources Management, 21:821-833
Tsakiris,G. TIGKAS.2007. Drought risk in agriculture in Meaditeraean regions., Methods and Tools for Drought Analysis and Management, 399
Tsakiris,G.2007.Practical Application of Risk and Hazard Concepts in Proactive Planning.Eurpean water , 47-56
Wilhelmi,O.Wilhite.D.2002.Assessing Vulnerability to agricultural drought:A Nebraska case study .Natural Hazards,25:37-58
Wu,H.Wilhite,D.2004.Anagricultural drought risk-assessment model for corn andSoybeans.International Jurnal of climatology,vol.24,pp:723-741
Zhang,J.2004.Risk assessment of drought disaster in the maize growing region of songliao plain,china. Agriculture, Ecosystems and Environment, vol,102.pp:133-153.
)