2024-03-29T14:35:01Z
https://clima.irimo.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4803
پژوهش های اقلیم شناسی
2228-5040
2228-5040
1395
1395
25
بررسی همدید وسیع ترین و مستمرترین یخبندان ایران در دوره 2004-1963
پیمان
محمودی
محمود
خسروی
ابوالفضل
مسعودیان
بهلول
علیجانی
براساس یک اصل مکانی روزهایی که 65 درصد و بیشتر از مساحت ایران دمای صفر و زیر صفر درجه سانتیگراد داشتهاند به عنوان روزهای همراه با یخبندان فراگیر تعریف شدند. براساس این اصل مکانی مشاهده شد که در سال 1964-1963 یک تداوم 37 روزه از یخبندانهای فراگیر از تاریخ 26 دسامبر 1963 تا 2 فوریه 1964 رخ داده است که در طول دوره مورد مطالعه (2004-1963) در نوع خود منحصر به فرد بوده است. علاوه بر این در طول این دوره 37 روزه، فراگیرترین یخبندان ایران (90 درصد و بیشتر از مساحت ایران) از تاریخ 20 تا 24 ژانویه 1964 به وقوع پیوسته است. در این مقاله به طور کلی الگوهای همدید این 37 روز و به طور خاص الگوهای همدید آن پنج روز که دارای فراگیرترین یخبندانهای ایران بودند بررسی شد. با بررسی روز به روز نقشه های سطح 500 هکتوپاسکال و سطح زمین مشاهده گردید که در طول این 37 روز در تراز 500 هکتوپاسکال و بر روی اروپا یک سیستم پرارتفاع که در واقع یک سیستم بندالی امگایی شکل میباشد حاکمیت داشته است. موقعیت این سامانه بندالی و نقشی که این سیستم در منحرف کردن امواج غربی از مسیر اصلی خود به سوی ایران داشته است مهمترین بازیگر سطح فوقانی در ایجاد یخبندانهای فراگیر این دوره بوده است. به طوریکه موقعیت ناوه های شرقی ایجاد شده توسط این پشته و ریزش هوای سردی که از قطب به سمت ایران صورت می گیرد مسبب این نوع از یخبندانهای فراگیر در ایران در سطوح فوقانی می باشند. در سطح زمین نیز همواره یک سیستم پرفشار بر روی اروپا و یک سیستم دیگر بر روی آسیا در طول این 37 روز حاکم بوده است که در بیشتر روزها با یکدیگر ادغام شده و یک نوار بسیار طویل پرفشار از شرق آسیا تا غرب اروپا را تشکیل می دادند.
ایران
یخبندان فراگیر
سامانه بندالی
تداوم یخبندان
تحلیل همدید
2016
03
20
1
20
https://clima.irimo.ir/article_42035_704234db41cc2fe14e64ecb469afa718.pdf
پژوهش های اقلیم شناسی
2228-5040
2228-5040
1395
1395
25
اقلیمشناسی مرز شمالی پشته پرفشار جنب حاره بر روی ایران
حسین
عساکره
با توجه به اهمیت و نقش سامانه پرفشار جنب حاره بر روی اقلیم ایران، با استفاده از دادههای (روزانه) دوباره تحلیل شده NCEP/NCAR تلاش شد، شاخص پشته پرفشار جنب حاره بر روی ایران و برای هریک از ماههای سال برآورد شود. بدین منظور دادههای ارتفاع ژئوپتانسیل، مولفه مداری و نصف النهاری باد برای ساعت GMT12 طی دوره 52 ساله (1340-1391) و با تفکیک مکانی 5/2درجه در پنج تراز ارتفاعی(500،600،700،850 و300 هکتوپاسکال) اختیار شد. برای این کار از محدوده عرض جغرافیایی0 تا 80 درجه شمالی و طول جغرافیایی10 تا 120درجه شرقی بهره گرفته شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که موقعیت مرز شمالی پشته در تراز400 هکتوپاسکال و بالاتر و نیز 850 هکتوپاسکال و پایین تر قابل رؤیت نیست. بنابراین سه تراز در دسترس که حاکمیت پشته در آن قابل تشخیص و نیز دادههای آن در دسترس است، ترازهای 700 ، 600 و500 هکتوپاسکال است. در بررسی ماهیت پشته پرفشار جنب حاره مشخص گردید با جهش نصفالنهاری خط پشته در ماه خرداد، فصل تابستان برای بیشتر مناطق جنوبی کشور فرا میرسد. همچنین از ماه آبان تا پایان اردیبهشت، فشارزیاد جنب حاره از سرزمین ایران کاملا عقب نشینی کرده و سطح زیرین آن به حداقل ممکن میرسد. محاسبه تعیین مرز شمالی پرفشار جنب حاره نشان داد که حاکمیت این سامانه تا بالاتر از عرضهای 40 درجه شمالی گسترش یافته است. یافتهها همچنین نشاندهنده آن است که، این سامانه از سمت جنوب غرب و بصورت زبانهای از طریق پرفشار عربستان وارد کشور میشود. بر اساس این نتایج، وردایی زمانی پشته پرفشار جنب حاره بر روی ایران، باعث تغییر فصل و تنوع آب و هوا در کشور میشود.
ارتفاع ژئوپتانسیل
پرفشار جنب حاره
مرز شمالی پشته
مؤلفه مداری - نصف النهاری باد
ایران
2016
03
20
21
32
https://clima.irimo.ir/article_42067_689d040f7e02fecbcfbbeaf285d68f05.pdf
پژوهش های اقلیم شناسی
2228-5040
2228-5040
1395
1395
25
اصلاح مدل رطوبتی حاکم بر نمایه شدت خشکسالی پالمر برای مناطق تحت کشت آبی و صحتسنجی به کمک دادههای ماهوارهای
محمدرضا
کشاورز
نمایه شدت خشکسالی پالمر به دلیلایجاد رابطه میان تغییرات هواشناسی و شرایط کشاوزی، کی از مهمترین نمایههای تخمین خشکسالی کشاورزی میباشد.این نمایه در واقع مبتنی بر ک مدل عرضه و تقاضای آب در خاک عمل میکند. ازاین رو اصلاح و نیز افزایش قدرت تفکیک مکانی مدل آبی آن قدمی در افزایش کارایی و دقت نمایه پالمر در تخمین صحیح تر خشکسالی و در نتیجه بهبود مدیریت بحران خواهد بود. دراین تحقیق، توزیع مکانی رطوبت حاصل از مدل رطوبتیاین نمایه پس از اصلاح آن برای مناطق تحت کشت آبی، با استفاده از دادههای شبکهای شده خاک و هواشناسی و داده های TRMM با تفکیک مکانی 1 کیلومتر توسط نرم افزار MATLAB ، برای ک دوره 10 ساله ( از 1998 تا 2007 برای استان اصفهان استخراج و مطالعه شد. نتایج در 120 لایه اطلاعاتی حاوی رطوبت ماهانه عمق ک متری سطح خاک استخراج شد. نتایج مقایسه رطوبت بدست آمده از مدل با رطوبت بدست آمده از ماهواره نشان میدهد مدل رطوبتی پالمر در مناطق بایر ا تحت کشت دیم، رطوبت را با دقت مناسبی مدل می کند اما در مناطق تحت کشت آبی دقت مناسبی ندارد که پس از اعمال تغییرات و اصلاح مدل بیلان آبی آن، رابطه رطوبت مدل شده با رطوبت بدست آمده از تصاویر ماهوارهای در مناطق تحت کشت آبی به طور معناداری افزایش میابد (افزایش R2 از حدود 14/0 به حدود 30/0 در دوره خشک و از 19/0 به 50/0 در دوره تر) و به همبستگی معادل در زمینهای فاقد کشت آبی نزدیک میشود.
پالمر
خشکسالی
رطوبت خاک
MATLAB
2016
03
20
33
46
https://clima.irimo.ir/article_42070_22a02c48e1b0db838d29b82fdbe6f592.pdf
پژوهش های اقلیم شناسی
2228-5040
2228-5040
1395
1395
25
اثر روش های متفاوت برآورد تبخیر-تعرق مرجع بر محاسبه نمایه شناسایی خشکسالی در چند نمونه اقلیمی ایران
منصوره
کوهی
سید حسین
ثنایی نژاد
محمد
امینی
به طور معمول، شدت خشکسالی با نمایههای خشکسالی ارزیابی میگردد. در سالهای اخیر در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک از نمایه قدرتمندی به نامنمایه شناسایی خشکسالی (RDI) استفاده شده است. از آنجایی که این نمایه بر مبنای دو متغیر بارش و تبخیر-تعرق مرجع محاسبه میگردد لذا ارزیابی اثرات ناشی از محاسبه ETo با روشهای متفاوت بر ویژگیهای خشکسالی مسئلهای ضروری میباشد. در این راستا، در این پژوهش از چهار روش رایج محاسبه تبخیر-تعرق مرجع شامل هارگریوز- سامانی، تورنت وایت، بلانی-کریدل و روش FAO (تنها دما) جهت بررسی تاثیرپذیری این نمایه از روش برآورد تبخیر-تعرق مرجع استفاده شده و روش فائو-پنمن-مانتیث نیز به عنوان روش مبنا برای مقایسه تفاوت مقادیر شدت خشکسالی محاسبه شده با چهار روش برآورد تبخیر-تعرق در نظر گرفته شد. ایستگاههای مورد بررسی شامل ایستگاه بندر انزلی که در طبقهبندی گسترشیافته دمارتن در اقلیم بسیار مرطوب معتدل، ایستگاه کرمان که در اقلیم خشک سرد، ایستگاه شهرکرد که در اقلیم نیمه خشک فرا سرد و ایستگاه اهواز که در اقلیم خشک گرم قرار میگیرند میباشد. نتایج نشان داد که انتخاب روشهای متفاوت محاسبه ETo تاثیر معنیداری در مقادیر شدت نمایه خشکسالی ندارد. با این وجود، در بین روشهای مورد استفاده روش فائو-پنمن-مانتیث (تنها دما) و هارگریوز عملکرد بهتری از خود نشان دادند. بر مبنای این یافتهها میتوان نتیجه گرفت که RDI نمایهای استوار است و مقادیر شدت خشکسالی محاسبه شده با این نمایه، به روشهای مختلف محاسبه تبخیر-تعرق بستگی ندارد.
خشکسالی
تبخیر-تعرق مرجع
RDI
اقلیم نیمه خشک
2016
03
20
47
66
https://clima.irimo.ir/article_42076_ebd13695d66f3bc88be9c224317f92b9.pdf
پژوهش های اقلیم شناسی
2228-5040
2228-5040
1395
1395
25
تحلیل همدید اثرات پدیده بلاکینگ بر بارشهای سیلابی فروردینماه 1392 در نیمه جنوبی ایران
مهدی
محمودآبادی
کمال
امیدوار
مهدی
نارنگی فرد
مهران
فاطمی
پدیده بلاکینگ سبب توقف الگوهای جوی میشود که در این حالت وقوع فرینهای اقلیمی نظیر سیل و خشکسالی محتمل میباشد. در این پژوهش کوشش شده الگوی همدیدی بارش سیلابی 16 تا 20 فروردینماه 1392 در نیمه جنوبی ایران (استانهای فارس، هرمزگان، یزد، کرمان و سیستان و بلوچستان) مورد بررسی قرار گیرد. ویژگیهای ترمودینامیک بارش مورد نظر با استفاده از دادههای رادیوسوند و نمودار اسکیوتی ایستگاه زاهدان مورد تحلیل قرار گرفت. برای تحلیل این پدیده از دادههای روزانه بارش 44 ایستگاه همدید نیمه جنوبی کشور و نقشههای فشار سطح دریا و سطوح 850، 500 و 300 هکتوپاسکال استفاده گردید. سپس آرایش الگوی همدید و روند آن در نقشههای هوا، طی یک دوره انتخابی 6 روزه بررسی شد. نتایج مطالعه نشان میدهد که عامل اصلی ایجاد بارش سیلابی در منطقه مورد مطالعه، تشکیل سیستم مانع یا بلاکینگ از نوع دو قطبی میباشد که سبب دو شاخه شدن امواج بادهای غربی گردیده است. بر این اساس شاخه جنوبی منشعب شده از امواج غربی به عرضهای پایینتر منتقل شده و مسیری جنوبیتر را میپیماید. بنابراین با دسترسی بیشتر به منابع رطوبتی جنوبی کشور ریزشهای سیلابی را در منطقه باعث گردیده است.
بلاکینگ دوقطبی
بارش سیلابی
الگوی همدید
نیمه جنوبی ایران
2016
03
20
67
82
https://clima.irimo.ir/article_42077_ed2936947374e23d28d04d0c6c33efd0.pdf
پژوهش های اقلیم شناسی
2228-5040
2228-5040
1395
1395
25
بررسی شرایط بیوکلیمایی زمستان گذرانی کلنی های زنبور عسل در استان اصفهان
اکبر
شائمی برزکی
یکی از جنبه های نگهداری و پرورش زنبور عسل مطالعه و شناخت شرایط بیوکلیمای آن است. هماهنگ کردن فعالیت های زنبورداری با عوامل محیطی و الگوهای زمانی و مکانی آن یکی از جنبه های اساسی در مدیریت زنبورداری است. در راس عوامل محیطی، شرایط آب و هوا نقش اساسی درایجاد تعادل بین زنبور عسل، محیط زیست گیاهی و بیماری های زنبور عسل ایفا میکند.از بین متغیرهای اقلیم شناختی عامل دما نقش کلیدی را در این زمینه بازی میکند. سیکل فصلی زنبورداری در مناطق معتدل نشان دهنده وجود دو فصل متمایز فعال و غیر فعال از منظر زنبورداری میباشد. در استان اصفهان ماههای آبان، آذر، دی و بهمن، فصل غیر فعال میباشد. یکی از مسائل مهم در مدیریت کلنی های زنبورعسل استقرار آنها در فضای باز در فصل غیر فعال در نواحی است که حداقل مصرف زمستانه عسل برقرار باشد. نتایج این پژوهش بر اساس تحلیلهای انحراف از شرایط بهینه در محیط GIS نشان میدهد که بهترین حد ارتفاعی برای زمستانگذرانی کلنیهای زنبور عسل در استان اصفهان در مناطق کوهپایه ای( ارتفاع 1400 متر و اطراف آن) است. با رعایت این امر در مصرف سالانه صدها تن عسل صرفه جویی خواهد گردیده و منجر به بهره وری بیشتر و بازده اقتصادی بالاتر برای زنبورداران این منطقه خواهد بود.
بیوکلیما
زنبورعسل
زمستانگذرانی
استان اصفهان
2016
03
20
83
90
https://clima.irimo.ir/article_42078_e665727b5988cd7482876914feb7e5fa.pdf
پژوهش های اقلیم شناسی
2228-5040
2228-5040
1395
1395
25
بررسی روابط معنایی میان موضوعات مطرح در مدارک علمی فارسی در حوزه گرمایش جهانی
فاطمه
مکی زاده
محمد
توکلی زاده راوری
مرضیه
دانا
هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی روابط معنایی میان موضوعات مطرح در مدارک علمی فارسی در حوزه گرمایش جهانی میباشد. این پژوهش، تحلیل همرخدادی واژگان را از طریق فنون تحلیل شبکههای اجتماعی و خوشهبندی سلسله مراتبی مورد توجه قرار داده است. طبقه بندی موضوعات با استفاده از روش خوشه بندی سلسله مراتبی "پیوند درون گروهی" و میزان شباهت موضوعی مدارک مرتبط با محاسبه شاخص دربردارندگی مشخص شده است. جامعهآماریشاملتمامی مقالههای مجلهها (203 مقاله) و پایاننامههای فارسی (256 پایان نامه) در حوزه گرمایش جهانی است که به ترتیب در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام ( آی اس سی) و پایگاه پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک) در بازه زمانی 1383 تا 1392 نمایه شده اند. یافتههانشان میدهد کهروندرشد تولیدات علمی در حوزه گرمایش جهانی در فاصله سالهای 1392-1383 دارای سیر صعودی است. دو نمودارخوشهای ماحصلسنجشهمرخدادیبینموضوعاتدر زمینهگرمایش نشان میدهند که تعداد اصطلاحات موضوعی مقالهها 77 موضوع است که در 14 خوشه قرار گرفتهاند و نیز تعداد اصطلاحات به دست آمده از پایاننامهها 97 موضوع است که در 19 خوشه قرار گرفتهاند. در نمودار روابط سلسله مراتبی موضوعات پایاننامهها دو موضوع "گازهای گلخانهای و تغییرات دمایی" و در نمودار روابط سلسله مراتبی موضوعات مقالهها دو موضوع "گازهای گلخانهای و تغییر اقلیم" زمینه اصلی کل موضوعات هستند. محاسبه شاخص دربردارندگی نشان داد که 37 درصد از موضوعهای مقالهها در پایاننامهها وجود دارد. از لحاظ ساختار خوشهبندی، این دو نوع مدرک نیز شباهتی در اندازه صفر داشتند. شباهت بین اعضای شبکههای اگوی موضوعات پرنفوذ به جز مورد "مدیریت انرژی" بقیه موارد تقریباً بستگی زیادی به هم داشتند. موضوعات هسته در زمینه گرمایش جهانی عبارتند از: "گازهای گلخانهای، تغییر اقلیم، تغییرات دمایی، پوشش گیاهی، دیاکسیدکربن، شبیهسازی انرژی، آلایندههای زیست محیطی، مدیریت انرژی، تولیدات کشاورزی، ترسیب کربن، ارزیابی اقتصادی، مصرف انرژی، مدیریت منابع آب، مدل گردش عمومی جو، مصالح ساختمانی".به طور کلی، تحلیل هم رخدادی واژگان میتواند به درک ساختار روابط موضوعی در یک حوزه کمک کند. بنابراین با استفاده از نتایج برگرفته از این پژوهش میتوان از وضعیت جاری، موضوعات پژوهشی و رابطه بین آنها، اصطلاحات مهم حوزه گرمایش جهانی تحلیلهای واضح و قابل قبولی را ارائه داد. و در عرصه سیاستگذاری و برنامهریزی علم در این حوزه نقش مهمی را ایفا کرد.
خوشهبندی
گرمایش جهانی
نقشه علم
روابط معنایی
تحلیل همرخدادی واژگان
تحلیل شبکههای اجتماعی
2016
03
20
91
109
https://clima.irimo.ir/article_42079_7926c380d2f78a1a2b7b0b3072a8ca67.pdf
پژوهش های اقلیم شناسی
2228-5040
2228-5040
1395
1395
25
تحلیل همدیدی-دینامیکی مخاطره باد گرمش در حاشیه جنوبغربی دریای خزر
حسین
عابد
در این مطالعه به منظور بررسی الگوی همدیدی-دینامیکی پدیده باد گرمش برای بازه زمانی 1982 تا 2010، ابتدا با استفاده از داده های SCDATA ایستگاههای شاخص استان، رخدادهای باد گرم در طی یک دوره 29 ساله شناسائی شد. سپس میادین فشار، دما، نم ویژه، ارتفاع ژئوپتانسیلی، مولفههای مداری و نصف النهاری باد و سرعت قائم و کمیتهایی نظیر جریان، فرارفت رطوبت، فرارفت دما، تاوایی نسبی و همچنین برش قائم کمیتهای دینامیکی مربوط به سامانههای منجر به باد گرمش در کلیه ترازهای جوی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان میدهد این پدیده عمدتاَ در فصول سرد سال به وقوع میپیوندد و شرط لازم برای شکلگیری باد گرمش در استان گیلان، جفتشدگی دو توده هوای پرفشار و کمفشار در دو سوی رشته کوههای البرز است. این شرایط ماحصل نفوذ همزمان زبانه فشاری چرخندهای دینامیکی قوی با منشاهای کمفشارجنب قطبی وکمفشار مدیترانهای در شمال رشته کوههای البرز و همچنین حاکمیت کمربند هوای پرفشار ناشی از زبانه پرفشارسیبری و یا پرفشار جنب حاره روی مرکز و جنوب فلات ایران است که موجب شکل گیری جریانهای جنوبی به سمت سواحل جنوبی دریای خزر و افزایش سرعت باد در ترازهای زیرین وردسپهر میگردد. الگوی فرارفت دما و رطوبت در تراز 850 هکتوپاسکالی، فرارفت دمایی مثبت (فرارفت گرم) و فرارفت منفی رطوبت (انتقال هوای خشک در لایههای زیرین وردسپهر) را در حاشیه جنوبغربی دریای خزر نمایان میسازد. به دلیل نفوذ زبانههای پرفشار سطحی و عبور پشته ارتفاعی روی فلات ایران و دامنههای جنوبی البرز، تاوایی نسبی در کل ستون جو منفی است که با مقادیر مثبت امگا در بخشهای جنوبی و حتی دامنههای شمالی البرز منطبق است. برش قائم باد نشان میدهد در جانب رو به باد جریانهای به ویژه زیر تراز 700 هکتوپاسکالی، میدان باد دارای مولفه مثبت نصف النهاری بوده و غالبا شارش جریانهای جوی در منطقه دارای جهت شمال سو است.
باد گرمش
کم فشار
فرارفت گرم
جریانهای جنوبی
دریای خزر
2016
03
20
111
126
https://clima.irimo.ir/article_42080_cd42a156d5dc5229cf7b4f31835dc1d6.pdf
پژوهش های اقلیم شناسی
2228-5040
2228-5040
1395
1395
25
بررسی روند درجه حرارت عمقهای مختلف خاک در چند نمونه اقلیمی ایران
مجتبی
محمدی
روند درجه حرارت خاک یکی از مهمترین نشانگرهای تغییر اقلیم میباشد که به ندرت به آن پرداخته شده است. لذا در این مطالعه با توجه به اهمیت تغییر اقلیم و تغییرات درجه حرارت خاک مرتبط با گرمایش جهانی از یک سو و نقش و جایگاه درجه حرارت خاک از سویی دیگر، به بررسی روند تغییرات درجه حرارت عمقهای مختلف خاک (5، 10، 20، 30، 50 و 100 سانتیمتری) در طول دوره آماری (2008-1994) در سطح ایران پرداخته شد. جهت آشکارسازی و تعیین روند از آزمون ناپارامتریک من–کندال استفاده گردید. نتایج بررسی نشان میدهد که با افزایش عمق، درجه حرارت سالانه خاک، تا عمق 20 سانتی متری همراه با شیب بیشتر و از این عمق به بعد با شیب ملایمی کاهش مییابد. نتایج حاصل از بررسی روند تغییرات سالانه درجه حرارت عمقهای مختلف خاک در ایستگاههای مورد مطالعه نشان داد که درجه حرارت در عمقهای مختلف خاک و در مکانهای مختلف دارای روند یکسانی نمیباشد. روند تغییرات درجه حرارت عمق های مختلف خاک در فصل تابستان و زمستان نشان داد که لایههای سطحی و عمقی خاک رفتار متناقضی را نشان میدهند، بطوریکه درجه حرارت در عمق های سطحی (5 تا30 سانتیمتری) روند نزولی، و عمقهای پایینتر (50 و 100 سانتیمتری) روند صعودی دارند. بررسی روند فصل پاییز و بهار نیز نشان داد بیشتر ایستگاههای مورد مطالعه دارای روند صعودی میباشند. بر اساس نتایج این مطالعه، وجود روند نزولی یا صعودی درجه حرارت در لایه سطحی خاک (5 سانتیمتری) را شاید نتوان با قطعیت بیان داشت، اما میتوان با قطعیت بیان داشت که درجه حرارت سالانه و فصلی در لایه عمیق خاک (100 سانتیمتری) روند صعودی مشهودی داشته است.در ادامه جهت بررسی این موضوع که آیا تغییرات دمای خاک با تغییرات دمای متوسط هوا ارتباط دارد یا نه، به بررسی روند تغییرات درجه حرارت متوسط ماهانه در ایستگاههای مورد مطالعه پرداخته شد. همانطور که انتظار میرفت درجه حرارت متوسط ماهانه هوا در دوره آماری مورد مطالعه در مقیاس سالانه و فصلی روند صعودی داشته است. نتایج بررسی سالانه نشان داد که درجه حرارت خاک و درجه حرارت هوا در دو لایه سطحی و عمقی روند مشابهای پیروی نمیکنند.
درجه حرارت خاک
روند
تغییر اقلیم
ایران
2016
03
20
127
140
https://clima.irimo.ir/article_42081_0d4ceaf97c46a686672dc0367dc0ac6d.pdf